Kun je overgewicht bij kinderen al op jonge leeftijd voorkomen?

Je baby heeft in zijn eerste levensjaar heel veel energie nodig; hij groeit in die tijd namelijk zo'n 25 cm en zijn geboortegewicht wordt verdrievoudigd. Deze enorme groeisnelheid neemt af als je kindje leert lopen. Je lekkere mollige baby verandert langzaam in een slankere peuterversie. Tot een jaar of 6 à  7 blijven kinderen "massa" kwijtraken; dan begint een nieuwe "groeispurt" waarbij de gewichtstoename tijdelijk weer hoger is dan de lengtegroei. Wat is dan het probleem? Bij sommige kinderen begint deze tweede groeispurt al rond het derde jaar en dat kan in sommige gevallen een aanwijzing zijn voor overgewicht of obesitas. Dit risico is eenvoudig te voorkomen door je kindje al vroeg kennis te laten maken met de basisprincipes voor een gezonde levenswijze.

De belangrijkste oorzaken van overgewicht en obesitas

Overgewicht en obesitas bij kinderen neemt schrikbarend toe en het onderwerp is de laatste jaren uitgebreid onderzocht. Er zijn verschillende oorzaken:

• Een onevenwichtig voedingspatroon en te hoge energie-inname.
• Te veel ongezonde tussendoortjes.
• Te weinig beweging en te veel televisie-, videogame- en computertijd.
• Erfelijke aanleg, een traag werkende schildklier of een metabolisch syndroom.

Naast de lichamelijke problemen heeft overgewicht ook psychologische gevolgen. Je kind kan moeite hebben zijn of haar lichaam te accepteren en verlegen en teruggetrokken worden. Het is ook geen geheim dat kinderen met overgewicht vaak worden uitgelachen en gepest door hun klasgenootjes. Gelukkig is er iets aan te doen wanneer bij een kind is vastgesteld dat het risico loopt op overgewicht.

Duidelijke aanwijzingen

Is je kind aan de mollige kant? "Dat is normaal, het zit in de familie" wordt er vaak gezegd. Soms is dat inderdaad zo, maar niet altijd: er zijn bepaalde signalen die kunnen wijzen op obesitas bij kinderen. Het is goed als je deze signalen kunt herkennen - zonder natuurlijk al te achterdochtig te worden!

• De gewichtscurve van je kind schiet omhoog, ver boven de gemiddelden uit.
• De body mass index (BMI = gewicht/lengte²˛) is meer dan 19 als hij of zij tussen de 3 en 7 jaar is (let op: er zit enig verschil tussen jongens en meisjes; kijk hier voor een goede indicatie.
• De tweede "groeispurt" (grotere toename in gewicht dan in lengte) begint al rond het 3e jaar, in plaats van rond het 6e of 7e jaar.
• Je kindje blijft erg mollig na het derde levensjaar.

Houd de groeicurve ook na de babytijd in de gaten en blijf alert op bovengenoemde signalen voor toekomstige gewichtsproblemen. Vraag advies aan je huisarts of het consultatiebureau als je het vermoeden hebt dat het gewicht van je kind te hoog wordt.

Een leven lang gezond eten

Er zijn diverse klinische onderzoeken die hebben aangetoond dat hoe eerder er maatregelen tegen overgewicht en obesitas worden genomen (voor het tweede levensjaar), hoe effectiever ze zijn. Hoe kun je je kindje laten genieten van zijn maaltijden en tegelijkertijd voorkomen dat hij te veel gaat eten? Houd je aan de basisprincipes voor een gezond en gevarieerd voedingspatroon, zowel voor je baby als voor het hele gezin, en dan vooral aan het principe van 3 maaltijden per dag en een of twee tussendoortjes. Zorg voor een ontspannen situatie tijdens de maaltijden en eet op regelmatige tijden.

Het is belangrijk dat je kindje voldoende calcium binnenkrijgt, met name in de vorm van melk (borstvoeding of flesvoeding), wat voor baby's de belangrijkste voedingsbron is! Zorg er daarnaast voor dat je kindje genoeg fruit en groente eet (per dag minimaal 2 porties van elk). Geef je kindje voldoende eiwitten (vlees, vis, ei, etc.), zoals geadviseerd door bijvoorbeeld het Voedingscentrum, maar niet te veel - dat kan hun lichaam nog niet verwerken. Geef genoeg koolhydraten (pasta, granen, rijst, etc.); die geven je kindje langdurig energie en dat hebben ze hard nodig in deze fase waarin ze zo hard groeien. Het zorgt er ook voor dat ze tussen de maaltijden door minder trek krijgen in ongezonde tussendoortjes.

Als je kindje tussendoor iets wil eten, is dat heus niet erg; geef ze een gezonde snack, zoals rauwkost, wat fruit of een soepstengel. Snoepjes en limonade kun je beter bewaren voor speciale gelegenheden (feestjes, vakantie, etc.).

Ten slotte kun je handig gebruik maken van de enorme hoeveelheid energie van je kindje: ga lekker naar buiten om te wandelen of fietsen, of neem hem of haar mee naar de speeltuin. Het bijkomende voordeel is dat ze daardoor ook beter slapen - zo heb jij ook meer rust 's avonds!

Wist je dit? In Nederland heeft het Ministerie van Volksgezondheid de voorkoming en bestrijding van overgewicht hoog op het prioriteitenlijstje staan. Handige links:

• Voedingscentrum
• Rijksoverheid - Sporten en bewegen voor kinderen
• Convenant Gezond Gewicht

Krijgt Nederland obesitas? Uit een rapport van de International Obesity Task Force (IOTF) blijkt het volgende: 18 % van de kinderen wereldwijd lijdt aan overgewicht (versus 5 % in 1980 ), 3,5 % van de kinderen lijdt aan obesitas (twee keer zoveel als tien jaar daarvoor), 58% van de kinderen eet minder dan 3,5 portie fruit en groente per dag, 59% van de kinderen krijgt te veel vetten binnen. (2008)