Over onweerstaanbare baby's en moederinstinct

Het moederinstinct is een bijzonder verschijnsel. Waar komt het eigenlijk vandaan? Wat voelt een jonge moeder wanneer ze haar baby voor het eerst ziet? En hoe ervaart een pasgeboren baby dat? Aangezien die toch een belangrijke rol heeft in het verhaal.

De theorie achter het moederinstinct

Moedergevoelens worden in twee categorieën verdeeld: ten eerste het instinct en de toewijding die we ook zien bij alle vrouwelijke dieren en ten tweede het door cultuur bepaalde instinct dat niets te maken heeft met de natuur en dat niet vanzelfsprekend is. Deze theorie gaat er van uit dat de baby's zelf passief zijn, maar dat is zeker niet het geval! Zodra baby's worden geboren, gebruiken ze al meteen een soort verleidingstactiek. Die doet wonderen bij hun mama en bij de meeste volwassenen om hen heen.

Het 'moedergen' bij muizen wordt geactiveerd door de jonge muizen!

Wat kunnen we leren van de muis? Wanneer de structuur van hun genen wordt veranderd, zijn ze helemaal niet meer geïnteresseerd in hun jonkies. Normaal gesproken zijn muizen juist hele zorgzame moeders, dus wat is er aan de hand? Bij een onderzoek was het fosB-gen verwijderd en dat gen helpt bij de productie van hormonen die het moederinstinct stimuleren. Tja, zul je zeggen, moederinstinct is dus toch genetisch bepaald. Toch klopt dat niet helemaal. Het gen wordt pas geactiveerd in de moeder door de geur van haar pasgeboren muizenjong. Wist je bijvoorbeeld ook dat je een pasgeboren konijntje niet mag aanraken? Dan krijgt hij voor zijn moeder een vreemde geur en zal ze hem niet meer herkennen.
Het moederinstinct bestaat dus echt, onder voorwaarde dat de baby erbij betrokken is: jonge dieren moeten eerst een manier vinden om de aandacht van hun moeder te krijgen, pas daarna zal die ze voeden en grootbrengen.

Klein maar fijn...

Primatologen en sociobiologen hebben het allemaal over de 'magnetische aantrekkingskracht van baby's'. In alle landen en culturen vindt men baby's onweerstaanbaar schattig. Mensen zijn gevoelig voor neotenie, dat wil zeggen voor de aanwezigheid van kinderlijke kenmerken en de kwetsbaarheid van een jong kind: een groot rond hoofd, klein lijfje, grote ogen, etc.
Dat geldt niet alleen voor onze baby's, maar ook voor jonge dieren: wie vindt zo'n pasgeboren puppy, berenwelpje, lammetje of leeuwtje nou niet schattig? Bij sommige apensoorten worden de baby's geboren met een zwarte, witte of goudkleurige vacht om ze van de volwassenen te onderscheiden en aan te geven dat het jonkies zijn. Alle vrouwtjes zijn hierdoor gefascineerd en vechten met elkaar om het jonkie even te mogen vasthouden, als dat van de moeder mag!

Dikkere baby's zijn aantrekkelijker

Als een moeder haar baby voor het eerst ziet, gebeuren er een heleboel dingen tegelijk. De moeder kijkt naar haar kindje en vindt het de mooiste baby die ze ooit heeft gezien. Zeker vergeleken met de rode, gerimpelde, huilende baby in het wiegje ernaast! Als ze wakker zijn, trekken baby's allerlei schattige gezichten. Ze lijken misschien nog een heel klein beetje op kleine kikkertjes, maar ze worden al heel snel lekker bol. Hoeveel weegt jouw kindje straks bij de geboorte?
Als je erover nadenkt, is het eigenlijk raar hoe belangrijk we het geboortegewicht vinden (dat volgt op het geboortekaartje meestal onmiddellijk na het geslacht en de naam). We volgen de groeicurve nauwlettend en kunnen niet wachten tot ons kindje zwaarder wordt. Wist je dat pasgeboren baby's twee keer zo veel vet hebben als pasgeboren apen?
Waarom bouwen onze baby's vlak voor de geboorte zo veel vetreserves op? Hiervoor zijn twee verklaringen te geven: ten eerste om de relatief grote hersens van voeding te voorzien; die groeien in de eerste paar maanden na de geboorte namelijk met een enorme snelheid. Ten tweede zodat hun moeder hen lekker mollig zal vinden, net als alle andere 'gezonde' baby's. In de prehistorie gold het recht van de sterkste dus werden dunne baby's gezien als te zwak om te overleven. Daar komt waarschijnlijk onze sterke voorkeur voor mollige baby's vandaan. De natuur gebruikt deze voorkeur door de ontwikkeling van extra vetreserves tijdens de laatste weken van de zwangerschap.

Het moederinstinct, ofwel het begin van een prachtige dialoog

Baby's zijn genetisch 'geprogrammeerd' om ons te verleiden en aan te trekken zodat we voor ze zullen zorgen. Vanaf de geboorte zijn baby's in staat signalen te sturen en te ontvangen. Hun hersens zijn zo ontwikkeld dat ze al heel vroeg hun ouders kunnen nadoen en op hen kunnen reageren. Pasgeborenen worden instinctief aangetrokken door de vorm en bewegingen van andere menselijke gezichten. Ze herkennen de stem en geur van hun moeder, die ze in de baarmoeder hebben ontdekt. Een moeder daarentegen heeft een dag nodig om de geur van haar baby te herkennen en twee dagen om het gehuil te onderscheiden van dat van andere baby's.
"Moederinstinct" staat dus eigenlijk voor de complexe, heel speciale interactie tussen de moeder en haar baby. Het is een gevoelige dialoog die bestaat uit allerlei verschillende signalen die ze allebei instinctief en onbewust begrijpen en die ze gebruiken om zich aan elkaar aan te passen.
Wees niet ongerust als je het gevoel hebt dat je je baby niet begrijpt. Elke vorm van communicatie kan wel eens niet begrepen worden. Bedenk dat jullie elkaar pas net kennen en dat jullie het samen snel zullen leren!